ÖNERME: Düşünmemizin
en basit birimi kavramlardır. Bir kavramın işaret ettiği herhangi bir
varlıkta bir özelliğin bulunup bulunmadığını ifade etmenin tek yolu
önerme kurmaktır. Yani, öznesiyle yüklemi arasında bağ bulunan bir
cümle oluşturmaktır. Böyle bakıldığında önerme, en az iki kelime
arasındaki bağıntıları içerir. 1. ÖNERMENİN TANIMI VE YAPISI: Sözlü
veya yazılı dil, kelimelerin belli kurallara uygun olarak sıralanmasını
gerektirir. Bazen bir soru, bazen bir emir, bazen bir dilek, bazen de
bildiri biçimi alan bu sıralamalar birer cümle oluşturur. Her önermenin
bir cümle olmasına karşılık her cümle bir önerme değildir. “kitabımı
nereye koydun?” sıralaması soru cümlesi “kitabımı aldığın yere koy!”
sıralaması emir cümlesi. “keşke o kitabı okusaydın.” sıralaması istek
cümlesi. “aradığın kitap masanın üzerinde duruyor.” sıralaması bildiri
cümlesidir.bunların içinde yalnız bildiri cümleleri önerme niteliği
taşır. Şu halde cümle ve önerme aynı şey değildir. Cümle dilbilgisi,
önerme ise mantık terimidir. Mantık bir iddia ortaya koymayan soru,
emir, dilek cümleleriyle veya bunlar arasındaki ilişkilerle ilgilenmez.
Buna göre önermeyi, bir bildiri cümlesiyle dile gelen doğru yada yanlış
değer alabilen bir iddia veya yargıdır, şeklinde tanımlayabiliriz.
Önermelerin doğru veya yanlış olmalarına doğruluk değeri denir. Verilen
bir önermenin doğruluğunun saptanması mantığın konusu içine girmez. Her
önerme özne + yüklem + bağlaç tan oluşur. Diğer bir deyişle bir
yükleyen bir yüklenen ve birde ikisi arasındaki ilişkiyi sağlayan bir
bağ vardır. Örneğin, “ insanlar kardeştir.” Önermesinin yapısını
inceleyelim. İnsanlar………………………………………. Özne(terim)
Kardeş………………………………………... Yüklem (terimin özelliği) Dir
…………………………………………… Bağlaç(özneyi yükleme bağlar) Önermeler; • Doğruluk
değerine sahiptir. Doğru yada yanlış bir değer taşıması gerekir.
Örneğin, “insanlar iki ayaklıdır.” Önermesi doğru “insanlar dört
gözlüdür.” Önermesi ise yanlış değer alır. • En az bir yargı bildirir.
• Önermenin bilgi verme görevi vardır. • Önermeler anlamlı cümlelerden
oluşur. 2- ÖNERME ÇEŞİTLERİ: Önermeler, bir yargı bildiren cümlelerdir.
Bu nedenle de dile getirdikleri yargının niteliği, sayısı ve kipliği
bakımından sınıflandırılabilir. a. Yargının Niteliği Bakımından
Önermeler Önermeler yargının niteliği bakımından olumlu ve olumsuz
olmak üzere ikiye ayrılır. Olumlu önermeler: Yüklemde bildirilen
özelliğin öznede bulunduğunu ifade eden önermelerdir.yani yüklemin
özneyi onayladığı önermelerdir. Örnek; Gökhan çalışkandır. Tahta
siyahtır. Deniz mavidir. Olumsuz önermeler: Yüklemin bildirdiği özellik
öznede bulunmuyorsa önerme olumsuzdur. Yani yüklemin özneyi
onaylamadığı önermedir. Bu durumda özne ile yüklem arasında bir ilişki
yoktur. Önermelerin niteliğinden söz edilirken onların sadece olumlu
veya olumsuz olmaları anlaşılmalıdır. Örneğin; “canlı ölümsüz
değildir.” Önermesi anlam bakımından olumludur. Fakat form bakımından
olumsuzdur. Mantık açısından bizi ilgilendirende önermenin anlamı değil
formudur. Örnek; Gökhan çalışkan değildir. Tahta siyah değildir. Deniz
mavi değildir. b. Yargının Sayısı Bakımından Önermeler Yargı sayısına
göre önermeler basit ve bileşik olmak üzere ikiye ayrılır. Basit önerme
Tek yargı bildiren özne yüklem ve bağlaçtan oluşan önermelerdir.
Örneğin; “işçiler grevdedir.” Önermesi tek bir yargı bildirmektedir. Bu
tip önermelerde bağlaç kaldırıldığı zaman iki tane terim kalır.
Yukarıdaki örnekte “-dır” bağı kaldırıldığında “işçi” ve “grev”
terimleri kalır. Basit önermeler “S,P dir” biçiminde gösterilir. “S”
harfi özneyi “P” harfi yüklemi göstermek için kullanılır. Bu önermeler
nitelik ve nicelik bakımından dörde ayrılır. Nicelik Nitelik Tümel
Tikel Olumlu Bütün S’ler P’dir. Bazı S’ler P’dir. Olumsuz Hiçbir S. P
değildir. Bazı S’ler P’dir.
Konu: ÖNERMELER 
Cuma Ekim 24, 2008 10:45 pm