Bitki yayılışı

Bitki yayılışı, Koroloji olarak da bilinir,Ernest Haeckel tarafından
Koroloji şöyle tanımlanmıştır: Belirli fauna ve flora alanlarındaki
sistematik birimlerin coğrafi dağılışları,kökenleri ve bunların
değişmelerinin araştırılmasıdır. Bitkiler uygun çevre şartlarının
bulunduğu yerleri örterek yaşama alanlarını çizmiş olurlar. Böylece
türlerin ilk yaşamaya başladığı yerlere gen merkezi (çıkış merkezi) adı
verilir. Örneğin Verbascum'un (sığırkuyruğu) gen merkezi orta
Anadolu'dur.

Bitkilerin dağılışı ve göçü her ne kadar birbirine sıkıca bağlı ise de
faaliyetleri farklıdır. Dağılış, bitkinin bulunduğu çevreden tohumlarla
yayılması ve yeni yerlere ulaşmasıdır. Oysaki göç bir gelişmeyi içerir.
Dolayısıyla dağılış, göçün gerekli habercisidir ve yeni çevre
kazanılmasının sona ermesidir. Doğada tohumla yayılma yapan taksonomik
birimlerin sayısı azdır. Yayılmayı ve göçü sağlayan bitki kısımlarına
Diaspor denir.

Diasporlar, yer değiştirme yeteneğinde olup genellikle üreme
organlarıdır. Örneğin spor, tohum veya meyve gibi. Bir çok hallerde
diasporlar vejetatif kökenli özel organlar olabileceği gibi bitkinin
değişikliğe uğramış kısımları, bitkinin tümü hatta bitki grupları da
olabilir.

Genellikle aynı bitki veya aynı birey değişik tipte diaspor meydana
getirebilir. Böylece kuzey yarım kürenin mutedil bölgelerinde orman
ağaçlarının büyük bir kısmı örneğin meşe ve göknar normal olarak tohum
üretirler, fakat bunlar dip sürgünü, çelik veya diğer aktif olan
vejetatif kısımlarla da üreyebilir. Bundan başka birçok koloni yayılma
gösterir. Örneğin Phragamines (su kamışı) dünyanın büyük bir kısmına
yayılmıştır. Su kamışı bu yayılmayı tüysü meyvesi ile rüzgarlarla ve az
çok yüzebilen rizomlarla, su ile de yapabilirler.

Bu arada bir kısım bitkiler çok fazla yayılma olanaklarına sahip iken,
bir kısmı bundan yoksundur. Bitki türlerinin coğrafi alanlara yayılış
şekilleri takım, familya,cins, ve türlere göre çok değişiktir. Yayılma
ve çoğalma imkanları en fazla olan talli bitkilerdir. (Bakteriler,
Mantarlar ve Algler); buna karşılık Fanerogamların (Çiçekli bitkiler)
yayılma ve çoğalma olanakları daha sınırlıdır. Tohumlu bitkiler aktif
ve pasif olmak üzere iki şekilde yayılırlar.

Aktif yayılma (otokori): Bitkiden oluşan tohumun yine aynı bitkinin
kendi olanaklarını kullanarak yere düşüp etrafa yayılmasıyla olur.

Pasif yayılma (allokori): Tohumların taşıyıcılar tarafından başka yerlere götürülmesiyle olur.

bitki tohumlarının yayılma yollarını araştıralım. prof.dr.merve nur sezer