1923'te
imzalanan Lozan Antlaşması gereğince, Türkiye'deki Rumlarla,
Yunanistan'daki Türklerin büyük bölümünün karşılıklı değiştirilmesi.
Osmanlı
Devleti'nin son zamanlarında meydana gelen Kırım, Doksanüç ve Balkan
harplerinden sonra, Anadolu'ya Kırım'dan, Kafkaslardan ve Balkanlardan
pekçok Müslüman-Türk nüfus göç etti. Öte yandan, Tanzimat'tan sonra
gayrimüslim tebaaya ve azınlıklara verilen imtiyazlar, özellikle
Rumların ekonomik bakımdan güçlenmesi neticesini ortaya çıkardı. Bu
sebeple, Yunanistan'dan Anadolu'ya göç oldu. Rumlar özellikle
İstanbul'da, Batı Anadolu'da, Trakya'da ve Karadeniz kıyılarında
yerleştiler. Ekseriyeti şehirlerde oturan, ticaret ve sanatla meşgul
olan Rumlar, dış ticarette ve imalat sanayiinde önemli yer tuttular.
1919 senesinde, Batı Anadolu'daki imalathanelerin % 73'ü, Rumların
elindeydi.
Osmanlı
Devletinin parçalanması, yeni devletlerin kurulması, kurulan
devletlerin Müslüman-Türklere zulüm ve işkenceler yapmaları
neticesinde, Rumeli'den Türkiye'ye büyük göçler oldu. bu göçler 1911-12
Balkan Savaşları sonrasında hızlandı. 140 bini Yunanistan'dan olmak
üzere, 400 bin Müslüman-Türk, Türkiye'ye geldi. 1919'da Batı
Anadolu'daki Yunan işgalinde, yerli Rum ahali, Yunan ordusuyla
işbirliği yaptı. Yunan ordusunun, yenilerek geri çekilmesi, Rumların da
büyük zarar görmesine, bir kısmının Yunanistan'a kaçmasına sebep oldu.
Lozan'da,
Yunanistan'daki Müslüman-Türk ahali ile Türkiye'deki Rum ahalinin
karşılıklı mübadelesi, yani değiştirilmesi konusu da ele alındı. 30
Ocak 1923'te imzalanan antlaşmaya göre; Batı Trakya'da yaşayan Türkler
ile İstanbul'da yaşayan Rumlar dışında kalan bütün Türk ve Rum nüfus
değiştirilecekti. Mübadele edilen ahali, bir daha geri dönemeyecek,
taşınır mallarını yanlarında götürebilecekler, taşınmazlarını ise karma
komisyon denetiminde, altın değerine göre tasfiye edebilecekti.
Antlaşmanın uygulanması için, iki ülkeden dörder, Milletler Cemiyeti
Kurulunun seçtiği üç üyeden meydana gelen bir komisyon teşkil edildi.
Komisyon, ekim 1923'te çalışmaya başladı. Birinci yıl bir miktar ahali
mübadele edildi. Fakat İstanbul'daki Rumların tespiti hususunda
anlaşmazlık çıktı. Yunanistan, hileli yollara başvurarak, İstanbul'da
oturan Rumların doğum yerleri ve İstanbul'a yerleştikleri tarih ne
olursa olsun mübadele dışı bırakılmasını istedi. Türkiye ise bunların
Türk kanunlarına göre tespit edilmesini istedi. [/size]
[size=9]
Milletlerarası
Adalet Divanı, Türkiye'nin görüşüne yakın bir karar aldıysa da,
Yunanistan, bu karara uymadı. Batı Trakya'daki Müslüman-Türk ahalinin
mallarına, antlaşmalara aykırı olarak el koydu. Bu malları, Rum
göçmenlere dağıttı. Buna karşılık Türkiye de İstanbul'daki Rumların
mallarına el koydu. İki ülke arasında bir müddet gergin bir hava hakim
oldu. 1926 senesinde yapılan bir antlaşmayla, el konan taşınmazlar
meselesi çözümlendi.
Ahali mübadelesi, 1923'ten
1927'ye kadar sürdü. Mübadele neticesinde 400 bin Müslüman-Türk,
Türkiye'ye gelirken 1 milyonu aşkın Rum, Yunanistan'a gitti. Mübadele
sırasında giden Rumların yüzde sekseni Anadolu'dan, yüzde yirmisi ise
Trakya'dandı. 1927 senesine gelindiğinde, İstanbul'da yaşayan 110.000
Rum kaldı. 1930 senesinde "İkamet, Ticaret ve Seyrisefain
Mukavelenamesi" adıyla Yunanistan'la imzalanan antlaşmayla, Türk
tebaası bile olmayan Rumlara, Türkiye'de aynen Türk vatandaşları gibi
haklar tanındı. Antlaşmada "Mütekabiliyet", yani iki tarafın da bu
hakları karşılıklı olarak kullanması hükmü yer aldı. Türkiye'deki
Rumlar, bu hakları fazlasıyla kullandılar. Hattâ, Türkiye'de ticari
hayatın köprü başlarını, Rumlar tuttu. Türkiye Cumhuriyeti
hükümetlerinin takip ettiği, tavizci dış politika sebebiyle, Türklerin
Yunanistan'da aynı hakları kullanması bir tarafa, ellerindeki hakları,
antlaşmalara rağmen alındı. Yunanistan, Batı Trakya Türklerine rahat
zulmedebilmek için, Türklerin yaşadıkları bölgeyi, birinci derecede
askeri yasak bölge ilan etti.
Güneydoğu
Rodoplarda bulunan Pomak Türklerine, Hıristiyanlaştırarak eritme
siyaseti tatbik edildi. Pomaklara, yoğun bir şekilde, kendilerinin
aslen Türk olmadıkları telkini yapıldı. Pomaklar arasında Türkçe
konuşmak yasak edildi. Diğer bölgelerde yaşayan Türkler arasında milli
şuura hizmet eden gazeteler kapatıldı. Gazeteciler, çeşitli bahanelerle
hapsedilerek, kendilerine işkence yapıldı. Cami, çeşme, mektep gibi
dini ve hayrî eserlerin yapılmasına müsaade edilmediği gibi, eskilerin
tamir edilmesine de binbir güçlük çıkartıldı. Bu yüzden o güzelim
eserler, zamanla harabe hale geldi. Sık sık imar planları
değiştirilerek, açılacak yollara Türk-İslam eserleri isabet edecek
şekilde çizildi. Türklerin elinde bulunan topraklar, toprak reformu
bahanesiyle istimlâk edilerek ellerinden alındı ve istimlâk bedelleri
ödenmedi. Türk-İslam mezarlıkları, aynı şekilde istimlâk edilerek
ortadan kaldırıldı. Yerlerine de gazino ve sinema gibi eğlence yerleri
yapıldı. Türk sözünü kullanmak yasak edilerek, suni bir surette Türk ve
İslam ayırımı yapıldı. Böylece, Müslüman Türkler arasına ikilik
sokulmaya çalışıldı. Mahalli idarelere seçilmiş bulunan Türkler, Yunan
emellerine hizmet etmedikleri takdirde, bunlara işten el çektirildi.
Türklere memuriyet hakkı verilmediği gibi, Türklerden alış veriş
yapılmasına çeşitli yollarla mani olundu. Türklerin tahsil imkânları,
çeşitli yollardan engellendi ve bu suretle, onlar arasından münevver
insanların yetişmesi engellendi. El altından ve çeşitli yollarla, Batı
Trakya Türklerinin, Türkiye'ye göç etmeleri telkin edildi. Bu suretle,
Türk nüfusunun azalmasına, azami gayret sarf edildi. Türkiye'de ise,
azınlık durumunda olan Rumlara karşı yumuşak bir politika izlendi.
Konuştukları
dillere göre yapılan son nüfus sayımında (1965), Türkiye'de Rumca
konuşan 48.000 kişinin olduğu ve 80.000 Rum-Ortodoks olduğu tespit
edilmiştir. Bu sayının sonraki yıllarda biraz daha azaldığı tahmin
edilmektedir. Yunanistan'da ise, yaklaşık 150.000 Türk bulunmaktadır.
Konu: Mübadele Göçleri 
Perş. Ara. 18, 2008 10:41 pm