YUTMA GÜÇLÜĞÜ

Yutma güçlüğüne (Disfaji) özellikle yaşlılarda olmak üzere tüm yaş
gruplarında yaygın olarak rastlanır. Disfaji terimi yemeklerin ve
sıvıların ağızdan mideye geçmesi sırasında zorluk hissetmedir. Bu
duruma çoğu tehlikeli olmayan ve geçici olan birçok faktör neden
olabilir. Yutma güçlüğü nadiren tümör veya ilerleyici nörolojik
hastalık gibi daha önemli patolojiye işaret eder. Kısa bir süre
içerisinde yutma güçlüğü kendiliğinden iyileşmez ise kulak burun boğaz
uzmanı tarafından değerlendirilmelidir.

Yutma işlemi nasıl olur?

İnsanlar katı yiyecekleri yemek sıvıları içmek ve vücudun ürettiği
tükürük ve mukusu yutmak için günde yüzlerce kez yutma işlevini
gerçekleştirirler. Yutma işlevinin dört fazı vardır:

1) Birinci faz yiyecek ve içeceklerin çiğnenerek yutmaya hazır hale getirildiği dönem.

2) Ağız fazı boyunca, dil yiyecek ve içecekleri ağızın arka bölümüne iterek yutma yanıtını başlatır.

3) Yutak fazında yiyecek ve içecekler hızlıca yutaktan yemek borusuna geçer.

4) Son faz olan yemek borusu fazında yiyecek ve içecekler yemek borusundan mideye geçer.

Birinci ve ikinci fazlar istemli kontrol altında oluşurken,üçüncü ve dördüncü fazlar kendiliğinden oluşur.

Yutma Hastalıklarının Nedenleri Nelerdir?

Yutma işlevi sırasındaki herhangi bir kesinti yutma güçlüğüne neden
olabilir. Yutma güçlüğü sağlıksız dişler, uygun olmayan takma dişler
veya soğuk algınlığı gibi basit nedenlere bağlı olabilir. Yutma
güçlüğünün en yaygın nedenlerinden biri mideden yemek borusuna geri
kaçıştır. Bu durum mide asitinin yemek borusundan yutağa doğru yukarı
hareketinin sonucu oluşur. Diğer nedenler arasında felç, ilerleyici
nörolojik hastalık, trakeostomi tüpü varlığı, hareketsiz ses teli,
ağız, gırtlak veya yemek borusu tümörü ile baş boyun bölgesine
uygulanan cerrahi operasyonlar sayılabilir.

Yutma Hastalıklarını Kim Değerlendirir ve Tedavi Eder?

Yutma güçlüğü inatçı ise ve nedeni bilinmiyor ise bir kulak burun boğaz
uzmanı, söz konusu hastanın hikayesini ele alarak muayenesini
yapacaktır.

Bu muayene, aynalar veya özel optik sistemle görüntüleme sağlayan
endoskoplar kullanarak dilin arka bölümünün, boğaz ve larenksin
incelenmesi yoluyla yapılır. Eğer gerekli ise yemek borusu, mide ve
oniki parmak bağırsağı incelemesi, kulak burun boğaz uzmanı veya mide
ve barsak hastalıkları uzmanı tarafından yapılır.

Bunun sonucuna göre baryumlu yemek borusu geçiş filmi ile yutma mekanizması fonksiyonlarının değerlendirilmesi gerekebilir.

Eğer özel patolojiler söz konusu ise,üst mide- barsak sistem filmi veya
videofloroskopi ile beraber radyologla temasa geçilebilir. Böylece
yutmanın her dört fazınında değerlendirmesi yapılır. Değişik kıvamda
yiyecek ve içecekler kullanarak ve hastaya değişik pozisyonlar
verdirerek, yutma yeteneğini değerlendirilebilir. Eğer yutma güçlüğü
felç veya ilerleyici nörolojik hastalıklara bağlı ise nörolog
tarafından değerlendirilmelidir.

Belirtiler

Yutma güçlüğünün belirtileri şunlardır.

Ağızda tükürük artışı

Yiyecek ve içeceklerin boğaza takılması hissi

Boğaz ve göğüste rahatsızlık hissi( Mideden yemek borusuna kaçış var ise - Reflu)

Boğazda yabancı cisim veya parça hissi

Uzamış veya belirgin yutma güçlüğüne bağlı yetersiz beslenme ve kilo kaybı

Yutma sırasında kolayca geçmeyen yiyecek parçaları sıvı ve tükürüğe ve
bunların akciğerlere aspire edilmesine bağlı olarak gelişen öksürük ve
boğulma hissi

Mümkün Olan Tedaviler:

Neden belirlenebilmişse, yutma güçlüğü tıbbi tedavi, yutma tedavisi veya cerrahi yöntemlerle tedavi edilebilir.

Bu hastalıkların birçoğu tıbbi tedavi ile tedavi edilebilir. Mide asit
salgısını engelleyen ilaçlar kas gevşeticiler ve asit gidericiler var
olan ilaçlardan birkaçıdır. Tedavi yutma hastalığının nedenine göre
düzenlenir. Mideden yemek borusuna kaçış sıklıkla beslenme ve yaşama
alışkanlıklarını değiştirerek tedavi edilebilir. Örneğin :

Hazmı kolay yiyeceklerden oluşan bir diyet ile sık aralıklarla ve az miktarlarda beslenmek

Alkol ve kafeinden uzak durmak

Kilo ve stresi azaltmak

Uyku vaktinden önceki üç saat boyunca yemek yemekten sakınmak

Geceleri yatağın başını yükseltmek.

Eğer bunlar yardımcı olmazsa yemekler arasında ve uyku vaktinden önce asit giderici kullanmak rahatlama sağlayabilir.

Birçok yutma hastalığı yutma tedavisinden yarar görebilir. Yutma
kaslarının beraber çalışmasını sağlayan ve yutma refleksinin oluşmasını
sağlayan sinirleri uyaran özel egzersizler yaptırılabilir.

Hastalara ayrıca yutma işleminin başarılı şekilde yapılmasına yardımcı olacak vücut ve baş pozisyonlarını öğretebilir.

Yutma güçlüğü olan hastalardan bazıları yetersiz beslenme problemi ile
karşılaşırlar. Mesleki terapist beslenme teknikleri hakkında hasta ve
ailesine yardımcı olabilir. Bu teknikler hastayı olabildiğince bağımsız
kılar. Diyetisyen veya beslenme uzmanı hasta için gerekli olan yiyecek
ve içecek miktarını ve ek besinlerin gerekli olup olmadığını belirler.

Cerrahi tedavi belirli bazı problemlerin tedavisinde kullanılır. Darlık
veya yapışıklık varlığında söz konusu alanın genişletilmesi gerekli
olabilir. Kasların ileri derecede kasılması varlığında ilgili kasların
genişletilmesi ve hatta serbestleştirilmesi gerekli olabilir. Bu yöntem
kas kesilmesi olarak adlandırılır ve kulak burun boğaz uzmanı
tarafından gerçekleştirilir.