Kadınlarda kısırlık

Kadınlarda kısırlık


Çocuk sahibi olmayan eşlerin, tepeden tırnağa kadar muayene olup, gerçek nedenleri, tespit ettirmeleri gerekir.

AŞILAMA, TÜP BEBEK VE MİKROENJEKSİYON

İntrauterin İnseminasyon (IUI) veya Aşılama ne demektir?

İntrauterin inseminasyon kadının yumurtlama döneminde erkekten alınan
spermlerin dışarıda belli işlemlerden geçirildikten sonra anne rahmine
verilmesidir. Bu işlem öncesinde anneye bazı ilaçlar verilerek
yumurtlama sağlanabileceği gibi, doğal adet döneminde de yapılabilir

IVF ve ICSI nedir?

In vitro fertilizasyon veya tüp bebek kadından alınan yumurtalarla,
erkekten alınan spermlerin dışarıda laboratuvar ortamında
birleştirilmesi ve döllenme gerçekleştikten belli bir süre sonra anne
rahmine yerleştirilmesidir. İntrasitoplazmik sperm enjeksiyonu (ICSI)
veya mikroenjeksiyon ise erkekten alınan spermlerin direk olarak
yumurtanın içerisine enjekte edilmesi ve yine döllenme gerçekleştikten
belli bir süre sonra tekrar anne rahmine yerleştirilmesidir.

Kimlere Uygulanır?

Tüp bebek ilk defa 1978 yilinda Edward ve Steptoe tarafindan
Ingiltere�de uygulanmistir. Baslangiçta tüpleri tikali olan hastalar
için düsünülmüs olan bir yöntem olarak uygulama alanina konmakla
birlikte, bugün birçok hasta grubunun tedavisinde basariyla
kullanilmaktadir. Simdi tüp bebek yönteminin uygulanabildigi hasta
gruplarini kisaca gözden geçirelim:

1. Tubal faktör: Tubal faktör genel olarak tüplerin tıkalı olması veya
tıkalı olmamakla beraber normal olarak fonksiyon göstermemesidir.
Tüplerin açıklığının belirlenmesi için başlangıçta histerosalpingografi
adı verilen rahim filmi çekilir. Ancak bu filmde tüplerin açık olması
her zaman tüplerin normal olduğunu göstermeyebilir. Tüp ile çevre
dokuları arasındaki yapışıklıklar veya tüp içerisindeki dokuların daha
önce geçirilen enfeksiyonlar veya cerrahi girişimler nedeniyle azda
olsa zedelenmesi, tüpler açık olmasına karşın, normal olarak fonksiyon
göstermesini engelleyebilir. Bu nedenle tüplerin durumunu tam olarak
gözlemeleyebilmek için bazen laparoskopi gibi endoskopik tanı
yöntemlerine gereksinim duyulabilir. Tüplerdeki tıkanıklığın yerine ve
hasta yaşına bağlı olarak cerrahi şansı verilebilir. Özellikle daha
önce tüpleri bağlanmış hastalarda cerrahi tedavi sonrası normal
yollardan gebe kalabilme oranı oldukça yüksektir. Ancak tüp tahribatı
fazla olan hastalarda ve tıkanıklığın tüpün rahimden uzak olan
bölümünde olması durumunda cerrahi ile başarı şansı düşüktür ve tüp
bebek uygulaması daha uygundur. Ayrıca hasta yaşının ileri olduğu
hastalarda cerrahi ile zaman kaybedilmesi yerine direk olarak tüp bebek
uygulanması daha uygundur. Daha önce iltihabi bir nedenle tüplerinde
tıkanıklık saptanan bazı hastalarda ultrasonografide veya laparoskopi
sırasında tüplerin içinde sıvı birikimi olduğu görülebilir.
Hidrosalpenx adı verilen bu durumda tüp bebek uygulamadan önce tüplerin
ameliyatla alınmasının gebelik oranını artırdığı bildirilmektedir. Bu
nedenle bu grup hastalarda tüp bebek uygulamadan önce laparoskopik
yolla tüplerin alınması önerilmektedir.

2. Endometriozis: Endometriozis rahim iç tabakasında bulunan ve her ay
adet kanamasına neden olan dokunun rahim dışında bir yere yerleşmesi
olarak adlandırılır. Endometriozisin en çok yerleştiği dokulardan en
önemlisi yumurtalıklardır. Yumurtalıklara yerleşen endometriozis bazen
çukulata kisti adı verilen kistlere neden olabilir. Endometriozis genel
olarak hastalığın yaygınlık durumuna göre 4 evrede incelenmektedir.
Erken evrelerde çocuk olmasını nasıl engellendiği bilinmemekle
birlikte, ileri evrelerde daha çok hastalığa bağlı olarak üreme
organlarında oluşan yapışıklıklar ve tahribatlar nedeniyle gebelik
gerçekleşmemektedir.Erken evre hastalarda direk gözlem ile veya aşılama
ile çiftlerin bir bölümünde gebelik görülebilir. Yine ileri evre
hastalarda cerrahi girişimle hastaların bir bölümü tedavi edilebilir.
Belli bir gözlem süresi, cerrahi tedavi veya aşılama ile başarı
sağlanmayan hastalarda son tedavi seçeneği olarak tüp bebek
uygulanmaktadır.

3.Yumurtlama Bozuklukları: Bilindiği gibi kadınlarda genellikle her ay
yumurtalıklardan bir yumurta atılır. Ancak bazı hastalarda yumurtlama
olayı seyrek olabilir veya hiç olmayabilir. Bunun en klasik örneği
�polikistik over sendromu� adı verilen hastalıktır. Burada hastalarda
yumurtlama seyrektir veya hiç gerçekleşmez, vücutta tüylenme olabilir,
aşırı kilo alımı ve kısırlık görülebilir. Bu grup hastalarda eğer
erkekte bir anormallik yoksa ilk tedavi seçeneği yumurtalıkların
uyarılması ve uygun dönemlerde cinsel ilişkidir. Hasta gebe kalamamışsa
aşılama ve son tedavi seçeneği olarak tüp bebek uygulamasına kadar
gidilebilir.

4.Erkek Faktörü: Çocuk sahibi olamama nedenlerinin yaklaşık % 50�sini
erkeğe bağlı nedenler oluşturmaktadır. Bu nedenle çocuk sahibi olma
isteği ile başvuran hastalarda ilk yapılması gereken tetkik sperm
analizidir. Genel olarak sperm sayısının en az 20 milyon/ml,
hareketinin en az % 50 ve normal şekilli sperm oranının Dünya Sağlık
Örgütü Kriterleri�ne göre en az % 50 ve Kruger kriterlerine göre en az
% 4 olması normal olarak kabul edilmektedir. Bu değerlerin herhangi
birisindeki bozukluk normal yollardan bebek sahibi olunmasını
zorlaştırabilir. Sperm sayı ve kalitesinde hafif bir bozukluk varsa
öncellikle 4-6 ay aşılama denenebilir. Başarı sağlanmayan hastalarda
direk olarak mikroenjeksiyon uygulanmaktadır. Ayrıca sperm sayı ve
bozukluğu hafif olsa bile kısırlık süresi uzun ise aşılama yapılmadan
direk olarak mikroenjeksiyona geçilebilir. Sperm sayı ve kalitesinde
ileri derecede bozukluk olan hastalarda direk olarak mikroenjeksiyon
uygulanmaktadır. Bazı hastalarda hiç sperm görülmeyebilir. Azospermi
adı verilen bu durum sperm kanallarındaki bir tıkanıklığa veya
testislerde sperm yapımındaki bir bozukluğa bağlı olabilir. Neden ne
olursa olsun azospermide mikroenjeksiyon en iyi tedavi yöntemi
mikroenjeksiyondur. Normal tüp bebek uygulaması ile başarı şansı çok
düşüktür. Bu hastalarda PESA, MESA, TESA veya TESE adı verilen
işlemlerle elde edilen spermlerle yumurtalar enjekte edilir ve döllenme
sağlandıktan belli bir sonra elde edilen embryolar transfer edilir.

5. Servikal Faktör: Çocuk sahibi olamayan çiftlerde nedenlerin % 5 ile
% 10�nu rahim ağzına ait faktörler oluşturur. Bu o bölgededeki bir
enfeksiyon, anatomik bozukluklar v.b olabilir.

6.Açıklanmayan İnfertilite: Çiftlerin % 10-15�nde çocuk sahibi olmaya
engel olabilecek herhangi bir neden bulunamaz. Bu çiftlerde rutin
olarak yapılan tetkiklerde bir neden bulunmamasına karşın, detaylı
tetkiklerde bir bölümünde neden açıklanabilir, ancak bu tedavideki
tutum konusunda büyük bir değişikliğe yol açmaz. Bu grup hastalarda ilk
tedavi seçeneği yumurtalıkların verilen ilaçlarla uyarılması sonrası
aşılamadır. Aşılama ile 4 ay başarı sağlanmayan hastalarda
mikroenjeksiyon uygulanmaktadır. Yine evllik süresi uzun olan
hastalarda aşılama yapılmadan direk olarak mikroenjeksiyona
geçilebilir.

7.İmmünolojik İnfertilite: Çiftlerin bir bölümünde çocuk sahibi
olamamanın nedeni eşlerden herhangi birinin bağışıklık sistemindeki bir
bozukluk olabilir. Örneğin kadın erkek spermini tahrip eden antikor adı
verilen maddeler üretebilir veya erkek kendi spermini tahrip eden
antikorlar üretebilir. Ancak bağışıklık sistemindeki bu bozukuluklar
ile çocuk sahibi olamama arasındaki ilişki henüz kesin olarak ortaya
konamamıştır. Bu hastalarda da ilk tedavi seçeneği aşılamadır. Başarı
sağlanmayan hastalarda mikroenjeksiyon uygulanmalıdır.




Doç.Dr.Ramazan Mercan