Beyin Göçü Nedir?

Beyin Göçü Nedir?


Beyin göçü; az gelişmiş veya gelişmekte olan bir ülkedeki iyi eğitimli düşünen üreten kalifiye nitelikli seçkin
profesyonel ve yetenekli işgücünün araştırma ya da çalışma yapmak
amacıyla en verimli dönemlerinde gelişmiş ülkelere gidip geri
dönmemeleriyle meydana geliyor.

İlk olarak 1960’lı yıllarda beyin göçü başlıyor ve önce doktorlar mühendisler sonra da bilim adamları arasında oldukça yaygınlaşıyor.

Fakat beyin göçü sadece ülke dışında meydana gelmiyor
ülke içinde meydana gelen beyin göçleri de zaman zaman oluyor.
Türkiye’de bu şekilde meydana gelen beyin göçleri genellikle devlet
sektöründen özel sektöre doğru oluyor. Mesela öğretim üyelerinin
çoğunlukla devlet üniversitelerinden vakıf üniversitelerine doğru akımı
veya devlet dairelerinde yetişen elemanların özel sektöre geçişi ülke
içinde ortaya çıkan beyin göçlerine en yaygın örnekler. Bununla
birlikte İç beyin göçünün ülke açısından pek fazla zararı olmuyor.
Ancak dış beyin göçü için aynı şeyi söyleyemeyiz. Ne de olsa iyi
yetişmiş yetenekli işgücünün gelişmiş ülkelere akışı şeklinde
gerçekleşen dış göçün ülaaae zararı çok büyük.



Kanada İngiltere ve ABD gibi gelişmiş ülkeler arasında bile beyin göçü olabiliyor. Daha iyi çalışma olanakları
yüksek ücret ve daha az vergi nedeniyle birçok Kanadalı ABD’de
çalışmayı tercih ediyor. Ancak Kanada’ya gelip yerleşen yetenekli
işgücü de yadırganamayacak kadar fazla. Bu yüzden de Kanada dışarıya
verdiği beyin göçünü dengelemiş oluyor. Çoğunlukla gelenler daha fazla
olmaktadır.

Türkiye ise beyin göçü en fazla olan 34 ülke arasında 24. sırada yer alıyor ve ne yazık ki iyi eğitim gören yüz kişiden 59’uTürkiye dışında okuma ve ya çalışmaya başlıyor. Ülkemiz
Hitler döneminde Yahudi bilim adamlarını ülaaae kabul edip Sovyetler
Birliğinin dağılması sonrasında da Türki Cumhuriyetlerden beyin göçü
almış olsa da daha sonraki zamanlarda bu konuda çok fazla ilerleme
kaydedemedi.

Beyin göçü sadece Türkiye’de değil genel olarak dünyada yaşanılan en
önemli sorunlardan biri. Türkiye’den başka beyin göçü fazla olan diğer
ülkeler arasında Hindistan Pakistan Birleşik Devletler Topluluğu Çin Filipinler Cezayir Fas Tunus İran Mısır Nijerya Türki Cumhuriyetler vs. gibi devletler yer alıyor. Bununla birlikte ciddi ölçüde beyin göçü alan ülkeler ise ABD Kanada Avustralya G. Afrika Almanya Fransa vs gibi ülkeler oluyor.








Beyin Göçüne Neler Sebep Oluyor?


Beyin göçünde sadece göç veren ülke değil göç alan ülkenin de
özellikleri etkili oluyor. Yani hem göç alan ülkenin çekici tarafları hem de göç veren ülkenin itici unsurları beyin göçüne sebep oluyor. Göç alan ülkelerdeki iyi imkanlar ve fırsatlardan göç veren ülkelerdeki ise bazı baskıcı özelliklerden dolayı yurt dışına göç cazip olabiliyor.

Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki eğitim sistemi gençleri
dışarıya itmede son derece etkili. Sayısız eğitim programları sayesinde
gelişmiş ülkeler ihtiyaç duydukları işgücünü temin edebiliyorlar.
Genellikle eğitim sistemleri batının ihtiyaçlarına göre belirleniyor
fakat ulusal ve yerel problemlerin çözümüne yönelik olmuyor. Çok daha
kaliteli mezun yetiştirme yeterli derecede etkin ve uygun eğitim malzemesi sağlayarak fikir üretimine yardımcı olma da.

Çeşitli politik baskılar terfi ve atamalarda ayırımcılık insan hakları ihlali gibi genel sebeplerden dolayı göç veren ülke itici bir hal alıyor. Yolsuzluklar ülkenin aydın kesimini oluşturan yazarların dernek ve sivil toplum örgütlerine üyeliklerinin kısıtlanması profesyonel ve akademik atamaların birtakım güvenlik soruşturmaları ile gerçekleşmesi mesleki birliklerin
sendikaların vs. politik kontrolden geçmesi gibi nedenler genç nüfusun
bu tip kurumlardan uzaklaşmasına ve bu da bir ülkede olması gereken
etkin bilim enstitülerinin azalmasına sebep oluyor.



İnsanlara cazip gelen şeyler ekonomik mesleki eğitimsel
akademik vs birçok sebepten olabiliyor. Beyin göçünün çekiciliği
kişinin istediği başarı ve yeterliliğe ülkesinde sahip olup olmamasına
bağlı. İyi ücret iyi kariyer fırsatlı her zaman talebin başka ülkelere doğru kaymasında en önemli sebeplerden oluyor. Yüksek yaşam standardı bilimsel mükemmeliyet sosyal demokrasi yükselme olanağı da beyin göçü için çekici sebeplerden. Genel olarak baktığımızda tüm beyin gücü alan ülkelerin gelişmiş insan hakları sosyal adalet
entelektüel özellik ve birikime sahip ülkeler olduğunu rahatlıkla
görebiliriz. Çocuklara uygun eğitim fırsatları sağlayıp göçmenlere iyi
davranan tam vatandaşlık hakları veren ekonomik ve politik haklar sağlayan ülkelerde yaşam ve kariyer kurmayı hangimiz istemez ki!

Beyin göçüne sebep olan itici ve çekici yönleri şöyle gösterelim;

Göçün olduğu ülkelerin itici yönleri

- İşsizlik
- Gelişimin düşük/kötü olması
- Düşük ücret/maaş
- Ücret sistemindeki dengesizlikler/adalet- sizlikler
- Politik dengesizlik
- Patron/yöneticilerin yetersizliği
- Fazla eğitimli işgücü üretimi ve bunların az kullanımı
- Araştırma ve olanaklarının azlığı
- Kimsenin fikirlerle ilgilenmemesi
- Bağımsızlık azlığı/yokluğu
- Atama ve yükseltmelerde kayırma siyaset sadakatin ön plana alınması
- Yükselme fırsatı azlığı
- Kötü çalışma koşulları
- Bilimsel gelenek ve kültür eksikliği
- Kurumsallaşamama
- Entellektüel gelişememe
- Daha iyi şehir yaşantısı özlemi
- Daha fazla nitelik kazanma ve tanınma özlemi
- Daha iyi kariyer beklentisi
- Yeterli çalışma şartları yoksunluğu.
- Gençlere fırsat verilmemesi/tanınmaması

Göç alan ülkelerin çekici yönleri



- Daha iyi ekonomik durum
- Yüksek maaş/ücret
- Daha iyi yaşam şekli
- Daha iyi tıbbi olanaklar
- Daha iyi araştırma olanakları
- Modern eğitim sistemi ve daha iyi nitelik kazanma olanakları
-Yabancı eğitim prestiji
- Entelektüel bağımsızlık
- Daha iyi çalışma/iş koşulları
- Politik istikrar
- Bilimsel ve kültürel gelenek zenginliği bulunuşu
- Şehir merkezlerinin cazibesi
- Deneyimli/destek personelinin bulunuşu
- Hayatta sık şans yakalama fırsatının bulunuşu
- Önemli araştırma fonunun/kaynaklarının bulunuşu.



Ekonomik nedenler:

Beyin göçünün en önemli nedenlerinden biri ekonomik problemler. Eğer ülkede bireylere verilen ücretler gerektiğinden azsa buna karşılık vergi oranları oldukça yük:-):-):-):-)e dikkate değer bir ekonomik dengesizlik ortaya çıkıyor. Bu da tabi ki gelecekle ilgili tedirgin endişeli düşüncelere sahip insanların varlığını artırıyor.

Politik ya da siyasi nedenler:

Politika veya siyaset birçok alanda olduğu gibi beyin göçü üzerinde de etkili oluyor. Etnik köken farklılıkları
politik istikrarsızlıklar ve en önemlisi de siyasetin iş hayatına
karıştırılıp burada da kontrolü ele geçirmesi yurt dışını cazip hale
getiriyor.

Eğitimsel nedenler:

Eğitim sisteminde önemli ölçüde çarpıklıkların olması özellikle
gençlerin yurt dışına göçünde oldukça etkili. Mesela Türkiye’nin kişi
başına düşen 142$’la en az eğitim harcaması yapan ülke konumunda olması kalıcı milli eğitim politikamızın olmayışı plansız programsız ve ucuz eğitim vermesi yurt dışı eğitimi gençlerin gözünde daha da çekici hale getiriyor.

Psikolojik ve sosyal sebepler:

Yaşam şartlarının çalışma koşullarının yeterince iyi olmaması
işsizlik oranının çok yüksek olup yeni mezun birçok üniversite
öğrencisinin iş bulma kaygısı gibi sebepler de beyin göçüne neden
oluyor.

Bilimin ve teknolojik imkanların yetersizliği:

Bilim ve teknolojiye gerekli desteği önemi göstermeme araştırma ve geliştirme çalışmalarına yeterli yatırımın yapılmayıp araştırmaya teşvikinin olmaması fikir üretiminin buluşların sonunda maddi destek sağlanmaması da dış göçü arttırıyor.

Geçmişten Günümüze Beyin Göçü


1940-1945 yılları arasında 2. Dünya savaşı ve Nazi baskıları sebebiyle Yahudi bilim adamlarının çoğu Avrupa’dan kaçıyor.

1960-1970 yıllarının başlarındaysa gelişmiş ülkelerin ekonomik seviyelerinin yükselmesi
profesyonellerin yetersiz kalması ve buyüzden de gelişmiş ülkelerin
seçerek profesyonel göçmen alımı nedeniyleyse yaklaşık 300000
profesyonel(doktor ve mühendis) 3. Dünya ülkelerinden endüstrileşmiş
(ABD İngiltere Kanada
Avustralya vs) ülkelere göç ediyor. Böylece gelişmemiş ve gelişmekte
olan ülkelerde göç oranı da iyice yükseliyor. Göçün 2/3’ü ABD İngiltere Kanada Avustralya vs. gibi ülkelere oluyor. Bunların neredeyse yarısı Asya ülkelerinden göç ediyor.

1974-1975 yılları arasında gelişmiş ülkelerde durgunluk olurken gelişen
ülkelerin beyin gücü üretimi plansız bir şekilde artıyor. Bu ülkeler
eğitim sistemlerini dış isteklere göre uyarlıyor. Ayrıca petrol üreten
ülkelerin aşırı uzman ihtiyacı oluyor. Gelişmiş ülkelerde de yüksek
nitelikli işgücü artıyor. Bütün bunların sonucunda nitelik
profesyonellere talep azalıyor ve sıkı göçmenlik politikaları başlıyor.

1975-1980 yılları yıllık kalifiye iş gücü göçünün 100.000 kişiye
ulaştığı seneler oluyor ve bu yıllarda göçenlerin çoğu Avrupa’dan
ABD’ye doğru gerçekleşiyor.

1980 yılından sonra dünyada 50.5 milyon üniversiteye kayıtlının 19 milyonu 3. Dünya ülkelerine göç ediyor
3.Dünya ülkelerinde üniversiteye kayıtlı sayısı artıyor ve 7 yılda iki
katına çıkıyor. Bunun sonucunda göçün çoğu 3. Dünya ülkelerinden ABD ve
Avrupa’ya oluyor.

1990 yılından sonra Rusya ve doğu bloğu parçalanması sonucu iç savaşlar
başlıyor ve ABD dünya üniversite öğrencilerinin ¼’üne sahip oluyor. Bu
olaylardan sonra Rusya’nın doğu bloğu bilim adamları ülkelerini terk
ediyor.



2000 yılından beri ABD en çok göç alan ülke durumunda. Beyin göçünün
%54’ünü alıyor. Hintli ve Çinli kolej mezunlarının yaklaşık %3’ü ABD’ye
gidiyor. Şu anda ABD’de bilim adamı ve mühendislerin %12’si
doktorların %23’ü ve bilgisayarcıların %43’dan fazlası yabancı ülke
doğumlu. ABD’de en fazla eğitimli etnik grup Nijeryalı ve Afrikalılar.
Afrika üniversitelerindeki 3 kişiden biri dünyaya ihraç ediliyor. Fakat
eğitim ücreti çok da düşük değil. İyi bir eğitimin yıllık ortalama
maliyeti 15-20 bin $ civarında. Bunların sonucunda ABD’nin ASYA’dan son
aldığı 1.5 milyon göçmenin hemen hemen tamamı yüksek okul veya en iyi
kolej mezunları. ABD’deki 300 bin Hintli ve Koreli 730 bin Filipinli ve 400 bin Çinlinin %65-70’i Yüksek okul ve kolej mezunu. Sadece İran K.Kore Ve Tayvan’dan aldıklarının %15’i kolej mezunu. Kolombiya’nın beyin göçünden yıllık kaybı 2.37
Hindistan’ın 2 milyar dolar civarında. Meksika’dan yurt dışına
gönderilenlerin %79’u geri dönmüyor. Nijerya’dan ABD’ye 100 bin kişi
göç ediyor. Her yıl 100 bin Hintli ABD’ye gidiyor. ABD Silikon
Vadisinde de yaklaşık 30 bin Hintli profesyonel var.








Dönmek mi Dönmemek mi?


Farklı farklı sayısız sebepten dolayı zamanla beyin göçü ve ülaaae geri
dönüş fikirlerimiz değişebiliyor. Aslına bakarsak geniş çapta
yapılabilecek anketler ve araştırmalar ile bu çok karmaşık sebepler
daha iyi anlaşılabilir ve dışa göç de bu şekilde azaltılabilir. Beyin
göçünün nedenleri siyasi istikrar ekonomik büyüme eğitim sisteminin iyileşmesi işgücü planlaması araştırma-geliştirmenin teşviki vs ile sınırlandırılıp diğer sebepler ortadan kaldırılabilir. Mesela yurt dışındaki öğrenci çalışan ve profesyonellerle temas sürekli devam ettirilip
bu şekilde gösterilen ilgiyle yurtlarına geri dönmeleri teşvik
edilebilir. Ayrıca bu kişilerin orada yurtları için lobi
faaliyetlerinde bulunmalarına sebep olur. Yurt dışındaki öğrenci ve
çalışan profesyonellerin işgücü kaydı mutlaka elcilikler/ateşelikler
tarafından tutulup bunlara yılda en az birkaç kez mektup ve/veya
internet ile ulaşmak da önemli. Ülkenin potansiyeli ve durumu hakkında
bilgiler ulaştırılıp onlara değer verildiği hissettirilmeli. Ülkenin
politikacı ve yöneticilerinin çalışmaları da geri dönüşü gönüllü hale
getirmeli ülkenin gelişmesi yönünde olmalı.

Yurtdışında eğitim alıp ülkelerine geri dönenlerinse gelir seviyeleri
oldukça iyi olmasına rağmen asıl sıkıntıları ücret değil çalışma
şartları oluyor. Bu durumda insanlar genellikle aile bağları nedeniyle
ülkelerine geri dönüyorlar. Yurda dönenlerin morallerini yükseltip
verimliliklerini artırmak için daha iyi olanaklar daha fazla araştırma fırsatı denizaşırı gelişmelerle daha yakın iletişim/temas
daha fazla yardım şart. Bugün birçok kişi iş imkanlarından dolayı
mutsuz ve kendilerini kapana kısılmış hissediyorlar. Beyin göçünü
azaltmak içinse sadece birkaç önemli tedbiri alıp iyi idare ve liderlikle istenildiklerini insanlara hissettirmek yeterli.



Geri dönmek istememizin nedenleri:

Genellikle tıpkı bizim ülkemizde olduğu gibi Venezüella Gana İran Tayvan gibi ülkelerde aileler arkadaşlar eşler eve dönmeye zorlayıcı sebepler oluyor.

- Zorunluluk hissetmek
- Maddi yükümlülüklerinin olması (burs)
- Vatan ile olan bağ
- Ülkesine katkı yapmak
- Vatanseverlik duygularının ağır basması
- Vatan hasreti ve özlemi hissetmek
- Kendini yalnız hissetmek
- Irk din ve etnik ayrımcılığı hissetmek
- Profesyonellik dışı kişisel/ailevi ilişkiler/ bağlar
- Gelişmiş ülkenin itici kuvvetleri
- Vatanında yaşam standardının yeterli olma-sı
- Vatanından biriyle evlenme
- Yabancı ile evlenmemek için
- Yabancı ile evlenildiğinde çocuklarda kimlik sorunu yaşamak için
- Küçük çocuk ve eşlerin çoğunlukla vatanı tercih etmesi
- Ücretler ve prestijin bir derece iyi olması
- Güçlü aile sistem yapısı
- Asimile olmamak için
- Vatandan iyi teklif gelmesi
- Ülkenin geleceği hakkında optimistlik
- Gidilen ülaaae uyum sağlayamama/ entegre olamamak
- Sağlık sebepleri
- Yeterli maddi birikim yapmak
- İşten çıkmak/çıkarılmak
- Yurt dışında vatandaşlarıyla ilişkinin fazla olması
- Yurt dışında kalış süresinin kısalığı

gibi sebeplerden geri dönüş düşünülebiliyor.



Geri dönmeme sebeplerimiz:

Hindistan Seylan Filipinler Mısır Nijerya
Kamerun gibi ülkelerdeyse aile yaşantısı ve vatandaki ayrımcılıklar göç
edenleri dışarıda kalmaya zorlayabiliyor. Siyasi istikrarsızlıklar ve
diktatörlük de dönmeyi engelliyor. Çalışma/araştırma olanaklarının
dışarıda daha cazip olması ise dönmemenin başka bir sebebi. Göç
edenlerin geri dönmeyi istemeyişinin başka birçok sebebi olabilir:

- Ülkesine hizmet etmenin başka yolla olduğuna inanmak (öğrencilerle bilgi paylaşmak kitap dergi yollamak lobi faaliyetlerinde bulunmak vs gibi)
- Vatanında istediği düzeyde iş bulamama korkusu (maddi ve olanaklar açısından)
- Yurt dışından burslu veya kendi parası ile okuma
- Gelir yüksekliği
- İş olanak kalite ve sayısı
- Özelliklerini işverene kolay iletmesi
- Kütüphane olanakları (dergi ve kitaplara ulaşım kolaylığı)
- Profesyonel olaylara dünya çapında katılım
- Uluslar arası Konferans Seminer; Kongrelere katılım kolaylığı
- Seyahat fırsatı çokluğu
- Vatanlarında araştırma olanak azlığı/sınırlılığı
- Gelişmelerden uzak kalmamak
- Mesleki tecrübe kazanma isteği
- Vatanlarında kendilerini izole olmuş hissetmeleri
- Ülkelerinde eğitim ve idari görevlerde boğulmak istememek
- Ülkelerindeki istikrarsızlık/diktatörlük
- Topluma yurt dışında daha fazla katkı yapa-bileceklerine inanmak
- Ülkelerinde kendilerine saygı olmaması
- Tıbbi/sağlık olanakları
- Çocukların eğitim ve kariyeri
- Gelecek endişesi
- Emekliliği beklemek
- Yabancı ile evlenme
- Okudukları ülkenin göçmenlere açık olması
- Okudukları ülkenin göçmenleri kabullenmesi
- Yurt dışında farklı ülkelerden insanların uyum huzur ve refah içinde yaşaması

- Yeteneğine vatanında ihtiyaç olmaması
- Yeteneğinin vatanında boşa harcanmaması
- Yeteneklerini periyodik olarak yenile-yememe kuşkusu
- Dışarıda daha başarılı olacağına inanmak
- Vatanlarında fırsat azlığı ve eşitsizliği
- Akademik/profesyonel çekememezlik/sürtüşmeler
- Vatandaşlarıyla/Devletiyle yurt dışında iliş-kinin az olması
- Yurt dışında kalış süresinin uzunluğu
- Edinilen tecrübe gelişmiş ülkenin sorunları içindir orada daha değerlidir.